Duyu Bütünlemesi Nedir? Hangi Çocuklar Bu Tedaviyi Almalıdır?
Duyu bütünleme, duyuların kullanılmak üzere bir bütün halinde çalışması ve organize olmasıdır. Konuşma, görme, işitme, dokunma gibi duyuların bir bütün olarak hareket etmediği ve çocukta farklı zamanlarda, farklı tepkiler oluşmasına yol açması halinde duyusal sorunlardan bahsedilebilir.
Duyu bütünleme terapisinde ise; tüm duyuların ortak bir şekilde çalışması ve çocukta belirli bir yoruma açık olması sağlanır. Dokunma, işitme, denge ya da yer gibi duyular çocuğun beyninde aynı anda işlenir ve ortak bir tepki elde edilir.
Duyu bütünleme terapisinde esas hedef; seansta yaşanan olumlu gelişmelerin, çocuğun tüm hayatına yansıtılması ve kalıcı olmasıdır.
Duyu Bütünleme Bozukluğunun Sebebi Nedir?
Duyu bütünleme bozukluğunun sebebi tam olarak bilinemez. Ancak genel olarak buna yol açan faktörler:
- Yetersiz beslenme,
- Yemeklerdeki ve havadaki kimyasallar,
- Doğumsal sorunlar,
- Duyusal bütünleme sorunlarına karşı genetik yatkınlık,
- Toplumsal eğilimler
Özellikle çocukların sokakta top oynamasını, ağaca tırmanmasını engelleyen betonlaşan şehirler, duyusal bütünlemede sorunlar yaşanmasına en çok sebep olan faktörlerin başında gelmektedir.
Sürekli oturmak durumunda kalan ve sürekli oyun oynayan çocuklar, gerçek hayata döndüklerinde vücutlarını kullanma hakkında yetersiz bir donanıma sahip olabilir. Bu gibi organizasyon sorunlarını düzeltmek ve çocuğun yetişkin döneminde başarılı, kendine güvenli ve bütün bir birey olmasını sağlamak için duyusal bütünleme terapisi oldukça önemlidir.
Duyusal bütünleme terapisi çocuğun ve ihtiyaçlarının önderliğinde yapılmaktadır. Terapi sırasında seanslarda çocuğun ihtiyaç duyduğu düzeydeki duyusal uyaranlar ile donatılmış ya da uyaranlardan arındırılmış oyunlar verilmektedir.
Çocuğun seans sırasında sürekli iletişim halinde olması ve sürekli aktif olması sağlanır. Seans sırasında çocuğun sürekli iletişim kurması, fikirler üretmesi, çözümler bulması sağlanır. Terapi süresinde çocuğun duyusal anlamda ihtiyaçlarının analiz edilmesi gerekmektedir.
Bu noktada unutulmaması gereken en önemli nokta; terapilere devam ederken, çocuğun bir birey olduğunu bilmektir. Her bireyin kendine has özellikleri ve mizacı olduğunu unutmadan, çocuğa göre en uygun terapiyi planlamak ve en ideal sonuçları elde etmek öncelikli hedeftir.
Hangi Çocuklar Duyusal Bütünleme Terapisi Almalıdır?
Duyu bütünleme terapisi 3 ay – 15 yaş arası çocuklara uygulanmaktadır. Bunun yanı sıra yetişkinlik döneminde de duyusal bütünleme problemleri yaşayan bireylere duyusal bütünleme terapisi uygulanabilir. Duyusal bütünleme terapisinin uygulandığı hastalık grupları se:
- Duyu bütünleme bozuklukları,
- Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozuklukları,
- Otizm,
- Serebral plasi,
- Down sendromu,
- Gelişimsel gecikmeler,
- İnce ve kaba motor işlev bozuklukları,
- Zihinsel engeller,
- Psikososyal bozukluklar
Özellikle çocuk sorunlarla baş edemez durumda ise, duyusal bozukluklar hayatı negatif şekilde etkiliyor ise aileler duyusal bütünlük terapisi almaktan çekinmemeli.
Çocuğun arkadaşlık ilişkileri ya da yaşam kalitesi olumsuz şekilde etkileniyorsa, duyu bütünleme terapisi ile sorunların çözümü için adım atılmalıdır.
Duyu Bütünleme Çalışmaları
Duyu bütünleme çalışmaları ve terapisi; 1960’lı yıllardan beri uygulanmaktadır. Çocukların gelişim basamaklarında sorunlar yaşaması, duyu alımında problemler olduğunda işaret eder.
İnsan vücudunda merkezi sinir sistemindeki çalışmalardaki bozukluklar ise duyu bütünlüğü fonksiyon bozuklukları olarak ifade edilmektedir. Duyu bütünlüğü fonksiyon bozuklukları, nörolojik organizasyon bozuklukları olarak ifade edilir.
Beyindeki bağlantılarda da bozulmalar ortaya çıkar. Duyu bütünlüğü bozulduğu zaman ise atipik ve uygun olmayan davranışlar ve yanıtlar ortaya çıkar.
Aileler bu davranışları çoğu zaman istemli bir kötü davranış olarak kabul eder. Çocuğun çıldırtma ya da yaramazlık gibi bir amacı yoktur, bu davranışları duyusal bütünlüğündeki bozulmalar sebebiyle yapar. Bunu engellemek için duyusal bütünlük çalışmaları yapmak gerekmektedir.
Duyusal Bütünlük Terapisi
Duyusal bütünlük terapisi kapsamında; duyuların yanlış alımı ya da duyuların organizasyon problemlerinin önüne geçilir. Bu gibi durumlarda beyinden geri bildirim yanıtlarını doğru ve hızlı almak için oyun terapileri yapılır.
Özellikle beyinde duyu alımı bozuklukları söz konusu olduğunda; dokunma hassasiyeti, hareketi reddetme, korku ve kaçınma eylemleri görülmektedir.
Özellikle duyu bozukluğu olan çocuklarda:
- Dokunma ve sese normal olmayan tepki,
- Günlük yaşam aktivitelerinde zorluklar,
- Motor planlamada zorluk çekmek,
- Sürekli endişeli olma,
- İlgisizlik,
- Depresyon,
- Farklı tepki seviyeleri,
- Düşmanlıklar,
- Davranış bozuklukları,
- Dikkat dağınıklığı
Duyusal bütünlükte meydana gelen sorunlar; beceri bozukluklarına da yol açar. Bu durumda çocuğun yeni bir aktiviteyi öğrenmesi ya da beceri düzeyini arttırması zorlaşır.
Beklenmedik durumlara karşı uyum gösterememe problemleri meydana gelir. Özellikle uyaranlara yanlış cevaplar verilebilir. Günlük yaşam aktivitelerinde zorluk çekilebilir. Çocuğun günlük yaşam aktivitelerinde doğru hareket etmesi için, beynin ilgili merkezlerine doğru uyaranları vermek önemlidir.
Duyu bütünleme terapisi de çocuğun tüm duyularını doğru kullanmasını sağlamak ve sağlam bir düzlemde, ortak bir çalışma ile beynin yanıt vermesini sağlamayı amaçlar.
Özellikle duyu bütünlüğü bozuklukları için uygulanan terapi yöntemleri, dikkat bozukluğu ve hiperaktivite sorunlarında oldukça başarılı ve etkilidir.
Duyu Bütünleme Terapisi Hangi Çocuklar için Uygundur?
Duyu bütünleme terapisi özellikle şu sorunlara sahip olan çocuklarda oldukça başarılı ve etkilidir:
- Hiperaktivite ve dikkat bozuklukları,
- Davranışsal sorunlar,
- İşitme ve konuşma becerilerinde gecikme,
- Hipo-hipertonus ve motor koordinasyon sorunları,
- Okulda öğrenme güçlükleri,
- Aşırı hareketlilik,
- Down sendromu,
Duyu bütünleme terapisinde tüm bozukluklarının ortak bir düzlemde organize edilmesi sağlanır. Özellikle çocuğun özbenlik, motor becerileri ve bilişsel fonksiyonlarının geliştirilmesi hedeflenir.
Duyusal bütünleme terapisi kapsamında edinilen tüm başarıların kalıcı olması ve çocuğun yetişkinlik döneminde de bu olumlu gelişmeleri kullanması hedeflenmektedir.
Duyu bütünlüğü tedavisinde, hareket planlanır ve duyu bilgileri bütünleştirilir. Bu tedavi ve terapi kapsamında çocukların organize etme, planlama, fiziksel çevre ile adaptif ilişki kurma becerileri de arttırılır.
Duyu Bütünleme Terapisi Kaç Seans Sürer?
Duyu bütünleme terapisi, çocukların sosyal davranışsal, psikolojik, psikososyal ve özgüven açısından gelişmesini sağlar. Yetişkin dönemlerinde başarılı bir birey olmalarını sağlayan duyusal bütünleme terapisinde amaç; yapılan terapilerden alınan sonuçların kalıcı olmasını sağlamaktır.
Bu terapilerde uygulanan yöntemlerin kalıcı olması için her bir çocuğa farklı terapi planı yapılır. Bundan dolayı kesin bir terapi sayısı söylemek güçtür. Ancak terapiler 3 hafta ile 3 yıl arasında değişebilir.
Her çocuğun duyusal bütünlük ihtiyacı ve sorunları farklı olduğu için terapi süresi de farklı olmaktadır. Sonuçlar kişi merkezlidir.
Duyu Bütünleme Tedavisi Nasıldır?
Duyu bütünleme tedavisi, özel eğitimi destekleyen bir yöntemdir. Profesyonel uzmanlar eşliğinde salıncaklar, tırmanma merdivenleri, trambolin gibi farklı araç gereçlerin yanı sıra koku faktörleri, pürüzlü yüzeyler gibi tüm duyulara hitap edecek araç ve gereçler kullanılır.
Dışardan gelen uyaranlara karşı çocuğun tepkilerinin düzeltilmesi, duyularını kontrol edebilmesi ve cevap vermesini sağlaması için oldukça önemli bir tedavi yöntemidir. Duyu bütünleme terapisinde esas amaç; vücudun farklı bölgeleri uyararak duyuların koordinasyonunu aktif etmektir.
Bu yöntem yalnızca alanında uzman fizyoterapistler eşliğinde uygulanmalıdır. Çocuklarda hareket kabiliyetini arttıran bu terapi yönteminde, davranışlardaki eksikliklerin giderilmesi de amaçlanmaktadır. Çocukların için ilk terapide, nelere tepki verdikleri gözlemlenir.
Daha sonra çocuğun yaşına ve durumuna uygun olarak hangi yöntemlerin ve terapi planının izlenmesi gerektiğine karar verilmektedir. Terapi süreci tamamen bilimsel temellerle devam etmekle beraber eğer duyusal nedenlerin dışında nörolojik sebepler de söz konusu ise tedavi için tüm bu unsurlar dikkate alınarak plan yapılmaktadır.
Duyu bütünleme terapisi; direkt olarak çocuğun merkezi sinir sistemine etki eder. Bu sayede sinir sisteminin gelişimine destek olur. Kişinin vücudu ve çevresinden aldığı duyu bilgileri beyinde kavranabilmesi, yorumlanabilmesi ve bütünleştirilebilmesi için tüm duyuların entegre bir şekilde çalışması gerekir.
Duyusal bütünlenme tedavisinde de hedef; tüm duyu bilgilerini ortak bir şekilde algılayıp, yorumlayıp, cevap vermesini sağlamaktır. Bu sayede çocuk dış dünyadan gelen duyu bilgilerine de adapte olur.
Duyu Bütünleme Tedavisi Nasıl Etki Eder?
Duyu bütünleme terapisinde; çocuğun yaşadığı duyusal tecrübelerin, nörofizyolojik adaptasyonu sağlanır. Çocuğun duruma en uygun adaptif cevabının ortaya çıkmasına destek olunur.
Bu sayede çocuk çevresiyle daha sağlıklı şekilde iletişim kurabilir; duygusal ve fiziksel etkileşimini pozitif şekilde geliştirebilir. Terapi sırasında; çocuğun ihtiyaç duyduğu duyusal uyaranlarla donatılmış ya da uyaranlardan arındırılmış oyunlar sunularak, doğal bir gelişim elde edilir.
Çocuğun seans sırasında terapist ile sürekli olarak iletişim halinde olması en önemli hedeftir. Çocuğun seans sırasında sürekli fikir üretmesi, çözümler bulması, hayal etmesi ve sosyalleşmesi hedeflenir.
Bu sayede seans dışında da çocuk iletişimini sürdürebilir hale gelir ve hayatındaki sosyal, fiziksel ve psikolojik sorunları atlatmayı başaracaktır.