Yaygın Gelişimsel Bozukluklar (Otizm)

Yaygın gelişimsel bozuklukların en bilineni otistik bozukluk olup çocuğun oyunlarda, sosyal etkileşimde ve sözel iletişimlerinde bozukluklar göstermesi ve basmakalıp (stereotipik) bir davranış örüntüsünün olması ile karakterizedir.

Otizmde birey, dış dünyanın gerçeklerinden uzaklaşıp kendine özgü bir iç dünya yaratır. Genellikle 3 yaş öncesindeki çocuklarda ortaya çıkar ve yaşam boyu devam eder. Ancak çocuk 3 yaşını doldurduktan sonra da otistik davranış özellikleri gösterebilir.

Özellikle küçük yaşlarda otizm, belirtileri ve seyri bakımından otizm dışındaki bazı hastalık ve bozukluklarla karıştırılabilmektedir. Bunlar arasında; sağırlık, çocukluk çağı depresyonu, çocukluk çağına özgü konuşma sorunları, zeka geriliği ve dikkat eksikliği–hiperaktivite bozukluğu sayılabilir.

Otizimli çocuklar için en doğru ve etkin eğitim yöntemi; tamamen çocuğa uygun şekilde düzenlenmiş bir eğitim programı ile sağlanmaktadır.

Her çocuğun kişisel özellikleri ve beceri oranları farklıdır. Öncelikli olarak çocuk analiz edilmeli ve daha sonra çocuğa en uygun tedavi ve eğitim programı belirlenmelidir.

Otizimli Çocuklar için Eğitim Yöntemleri Nelerdir?

Lovaas Yöntemi: bu eğitim yönteminde ceza ve ödül kavramları kullanılmaktadır. Doğru cevap ve doğru davranışlar ödüllendirilir. Hayır derken, sert ve otoriter ses tonu kullanılır.

Günlük iki saatlik alıştırmalar yapılır. Öğrenilmiş olan konular sürekli olarak tekrarlanır. Bir alıştırma süresi 15 dakikadır. 15 dakikadan sonra dinlenme ya da diğer alıştırmaya geçme önerilir. Kurallardan taviz vermemek ve çocuğun kuralları öğrenmesin sağlamak oldukça önemlidir.

Teacch Programı: Bu eğitim yönteminde otizim farklı bir düşünce şekli olarak tanımlandığı için buna göre bir eğitim programı hedeflenmektedir. Buna göre, otizimde kendine özgü kültür ve düşünce şekli bulunmaktadır.

Özellikle otizimli çocuklar somut düşünce şeklinde sahip olduğu için soyut düşünme sırasında zorluk çeker. Bundan dolayı da anlama ve konuşma zorlukları yaşanabilir. Özellikle yankı konuşması yapmaya meyilli olmakla beraber dili anlama konusunda başarılı olmazlar.

Otistik çocuklar detayları fark etse de bir bütün oluşturamazlar. Teacch eğitim programında esas hedef ise; çocuğu olabildiğince bağımsız yapabilmektedir. Bu eğitim programı; teke tek başlar.

Çocuğun okulda ve çevrede tek başına yaşamasını kolaylaştırmak amaçlanır. Teacch programı uzman ve aile iş birliği ile hazırlanmalıdır.

Otizim Eğitiminde Performans Belirleme

Otizim eğitiminde en önemli unsur çocuğun zayıf ve güçlü alanlarını pedagojik testler ile bulmaktadır. Çocuk neyi seviyor, neyi yapamıyor, ne kadar bağımlı gibi tüm durumların analiz edilmesi sağlanmaktadır.

Öncelikli olarak çocuk için uyaransız, tamamen boş bir oda hazırlanmaktadır. Daha sonra bireysel çalışma yeri düzenlenir. Verilecek olan talimatlar hazırlanır ve eğitim tekniği ve kullanılacak yöntem belirlenmeden önce çocuğun performansına uygun, kazandırılması istenmen hedef davranışlar analiz edilir.

Otistik çocuklarda öğretilmek istenen becerilerin bir bütün halinde ele alınması oldukça önemlidir. Çocuğun çabaları taktir edilmeli ve doğru eğitim anlayışı ile yoğun bir eğitim verilmelidir. Otistik çocukların eğitiminde özellikle dikkat edilmesi gerekenler:

Otizmli çocuklara uygulanan DIR floortime terapisi; çocukların ömür boyu kazanacağı doğru ve olumlu davranışları geliştirmesine yardımcı olur. Oldukça etkili ve başarılı bir yöntem olan DIR floortime yönteminde, çocuğun anlayabileceği düzlemde iletişim kurması, problem çözmesi, liderlik yapması sağlanır.

DIR floortime terapisi kapsamında çocuğa birçok oyun oynatılır. Ancak bu oyunların tamamı sembolik oyunlardır ve çocuğun gelişimine katkı sağlayan, yetişkinlik döneminde bağımsız olmasına yardımcı olan terapileri ifade eder. DIR floortime yönteminde, çocukla aynı seviyeye gelinir.

Herkes yere oturur ve etkinlik çocuğun liderliğinde başlatılır. Otizmde özellikle erken dönemde başlatılan DIR floortime terapileri, uzun vadede oldukça başarılı sonuçlar elde edilmesini sağlar. Çocukların akranları ile aynı seviyeye gelmesine yardımcı olunur.

Otizmde DIR Floortime Terapisi Nasıl Uygulanır?

Otizmde uygulanan DIR floortime terapisi mutlaka uzmanlar eşliğinde uygulanmalıdır. Eğer çocuk 0-3 yaş arasında ise DIR floortime terapisinin evde yapılması gerekmektedir. 3 yaşından büyük olan otizmli çocuklar için eğitim kurumlarında bu terapiler yapılabilir.

Otizm spektrumuna giren çocukların çevresi ile doğru iletişimi sağlaması için uygulanan bu terapiler, okul öncesi çocukların okul döneminde akranları ile eğitim görebilmesini sağlar.

Otizmde uygulanan DIR floortime terapisinde dikkat edilmesi gereken en önemli faktör ise; eğitime ailenin de katılmasını sağlamaktır. Çocuğun bireysel özelliklerine ve ihtiyaçlarına uygun bir tedavi programının hazırlanması ve bu programın düzenli olarak, yoğun şekilde uygulanması kısa sürede sonuç alınmasına destek olacaktır.

DIR floortime terapisinde önemli olan; çocuğun yalnızca yaşına değil, gelişim düzeyine de uygun becerileri bulundurmasını sağlamaktır. Otizmli çocukların tam bağımsız ya da minimum bağımlı hale getirmek için çocukluk döneminden itibaren alınan tüm terapiler oldukça önemlidir.

Çocuğun yaşına uygun özbakım, zihinsel, sosyal ve iletişim becerilerini kazanması için uygulanan bu terapi yöntemleri, konuşma ve dil terapilerini de içermektedir. DIR floortime yönteminde gelişimsel zorluklar yaşayan çocukların aileleri de hedef alınmaktadır.

En kapsamlı yöntemlerden biri olan floortime terapisi sayesinde çocuğun motor, dil ve bireysel duyu becerilerinin geliştirilmesi ailesi ile beraber sağlanmaktadır. DIR Floortime yönteminde; çocuk gelişiminin her basamağı hedef alınmaktadır.

Her basamak, en titiz ve en sabırlı şekilde başarılı şekilde geçilir. Bu basamaklar arasında olumlu bir ilişki kurulması hedeflenir. Aileyi de içine alan bu yöntem ile tüm tedavi süreci bir bütün olarak sürdürülür. DIR floortime terapisi, multidisipliner ve kapsamlı bir yöntem olarak, çocuğun diğer insanlarla iletişimini de başarılı şekilde kurmayı sağlar.

Otizmli çocukların eğitiminde büyük bir yeri olan ABA terapisi; erken dönemde yoğun bir program ile uygulanır. Bu sayede, otizmli çocukların yaşıtları ile beraber okula gitmesi amaçlanır.

Özellikle erken dönemde, düzenli olarak ABA terapisi alan çocukların sosyal, akademik ve bilişsel açıdan akranları ile daha iyi iletişim kurduğu anlaşılmıştır. ABA terapisi özellikle otizmli çocuklardan istenmeyen davranışların azalmasını sağlamaktadır.

ABA davranışçı bir terapi yöntemi olarak otizmli çocukların davranışlarını da değiştirmeyi hedeflemektedir. ABA terapisinde davranışlar, iyi bir şekilde analiz edilmelidir. Çocuğun davranışlarını gözlemlemenin yanı sıra davranış sıklığını, şiddetini ve süresini de analiz etmek önem teşkil eder.

Çocuğun geliştirdiği tüm davranışlar, bir şekilde etki sebebiyle ortaya çıkmaktadır. ABA terapisi bu etkileri ortaya çıkaran ve düzelten bir terapi yaklaşımını hedeflemektedir.

ABA terapisinde; davranıştan önce ve davranıştan sonra gerekli analizler yapılır. Doğru davranışlarda ödül verilirken, doğru olmayan davranışlar söndürülür.

ABA Terapisi Nasıl Uygulanır?

ABA terapisi; alanında uzman ve bu konuda özel eğitim almış kişiler tarafından uygulanmaktadır. Otizmli çocuklarda yeni davranışların öğrenilmesi için de kullanılan ABA yöntemi; otizmli çocuğa belirli beceriler de kazandırmaktadır.

Bunun için çocuğun temel becerileri ve alt becerileri oldukça iyi bir şekilde analiz edilmelidir. Yapılan değerlendirmelerin mutlaka bir uzman tarafından yapılması gerekmektedir.

ABA terapisinde; çocuğun davranışları ve sergilediği başarılar belirli aralıklarla grafikler eşliğinde takip edilir. ABA terapi yönteminde aile de bu aktif olarak bulunmalıdır.

Hedeflenmiş olan davranışlar ve beceriler için ortak bir tutum izlenmesi gerekmektedir. Çocuğun istenmeyen tüm davranışları, çevre tarafından pekiştirildiği için ailenin de bilinçli olması oldukça önemlidir.

ABA yöntemi hakkında bilinmesi gerekenler:

• ABA yöntemi her yaş aralığında uygulanabilir. Ancak ne kadar erken uygulanırsa, çocuk için o kadar başarılı olmaktadır.
• ABA terapi yöntemi yalnızca otizmli çocuklarda kullanılan bir yöntem değildir. Davranış problemleri olan çocuklarda da ABA terapisi kullanılmaktadır.
• ABA yöntemi sayesinde otizmli çocukların istenmeyen davranışlarında iyileşme sağlanır ve olumlu davranışları teşvik edilir.
• ABA yöntemi; alternatif davranışların kazanımı da beceri öğretimine göre yapmaktadır.
• ABA yönteminde çevre faktörleri incelenir ve otizmli çocukların istenmeyen davranışları analiz edilir.
• ABA terapisinde tüm kontrol ve değerlendirme süreci; bir uzman eşliğinde yürütülmelidir.

Doğru program ile uygulanan ve uzman eşliğinde sürdürülen ABA terapisi; uzun vadede çocuk için oldukça etkili ve olumlu sonuçların elde edilmesini sağlayacaktır.

DIR tedavi yöntemi Dr. Stanley Greenspan ve Dr. Serena Wieder tarafından geliştirilmiştir. Oldukça geniş kapsamlı ve multidisipliner bir tedavi yöntemi olan DIR metodunda; gelişimsel, bireysel farklılıklar ve ilişki temelli yaklaşım hedef alınmaktadır.

DIR floortime yöntemi; çocuğa bir bütün olarak yaklaşmaktadır. Çocuğun diğer insanlarla iletişimin daha sağlıklı ve temelli olarak kurulmasını hedefler.

DIR floortime yönteminde; çocuğun bilişsel ve duygusal gelişimi için yetilerin arttırılması sağlanır. Bu yöntem sayesinde öğrenme duygusal gelişimden ayrı olarak oluşmaz ve onunla beraber gelişerek, uzun vadede olumlu bir bütünlük sağlar. Bundan dolayı DIR floortime yaklaşımı, otizmde oldukça önemlidir.

DIR Floortime Nasıl Uygulanır?

Çocuğun akranları ile olan etkileşimleri, biyolojik temelli duyusal problemlerden kaynaklanmaktadır. DIR yönteminde ise hedef; çocuğun zorlandığı duyusal alanlarla anlamlı bir iletişim kurmasını sağlamaktır.

DIR floortime yönteminde; çocuğun duyguları, iletişimi ve gelişimsel seviyeleri geliştirilirken, aynı zamanda bireysel olarak farklılıkları da öğrenmesi sağlanır. Sosyal duygusal işlevler, iletişim, düşünme, öğrenme, motor becerilerinin gelişimi de desteklenir.

DIR yöntemi; bireyselleştirilmiş bir yöntemdir. Bundan dolayı da her aile ve çocuğu özel olarak ele almaktadır. Genel olarak DIR floortime yönteminin 3 temel aşaması bulunmaktadır. Bunlar:

• Gelişimsel,
• Bireysel farklılıklar,
• İlişki temeli

DIR floortime yaklaşımı; çocukla yere oturup çocukla aktif olarak oyun oynamaktır. Buradaki amaç; çocukla aynı seviyeden ve aynı düzlemden iletişim kurabilmeyi sağlamaktır.

Oyunlar ve terapiler, profesyonel düzlemde analiz edilerek, uzman eşliğinde yapılmaktadır. DIR floortime terapisinin temel prensipleri ise:

• Çocuğun önder olduğu oyunlar ve etkinlikler gerçekleştirmek,
• Çocuğa onun gelişimsel düzeyinden yaklaşma ve onun ilgi alanları üzerinden terapilere başlama,
• İletişim döngüsünü açma ve kapatma,
• Çocuğun ilgisini elde etmek için terapilere başlama,

Floortime yalnızca yerde oturup çocukla oyun oynamak değildir. Çocuğun her yaptığına izin vermek ya da oyunlar sırasında çocuğun davranışlarını analiz etmekten daha öte bir anlayışı ifade eder.

Çocuğu lider olarak görmek, ona katılmak ve oyunu karşılıklı bir etkinlik haline getirmek hem çocuğun kendine güvenini artırır, hem onun davranış ve karşılıklarını analiz etmeye destek olur. Bu oyunlar tamamen semboliktir. Çocuk zaman geçtikçe bu oyunları, sosyal yaşantısında da kullanabilir hale gelir.

Özellikle bireyler arasındaki sorunları çözmeyi geliştirmesi sayesinde bağımsızlığı arttırılır. Bu yaklaşım sayesinde çocuğun soyut düşünme gücü de arttırılmaktadır.

DIR floortime yaklaşımı; çocuğun günlük yaşamında bağımsız olmasının yanı sıra yaratıcı düşünmesine de destek olur.

Otizimli çocuklarda dil ve konuşma becerilerinin geliştirilmesi için farklı teknik ve yöntemler bulunmaktadır. Terapistler, çocuğun ihtiyaçlarını göz önünde bulundurarak bir ya da birkaç konuşma eğitimini aynı anda uygulayabilir.

Otizimli Çocukların Konuşmasında Prompt Tekniği

Otizimli çocukların konuşma terapisinde kullanılan yöntemlerden biri olan prompt tekniği; konuşma seslerinin her birinin üretiminde dil, diş ve dudakları farklı pozisyonlarda kullanmaktadır.

Örnek vermek gerekirse; f sesinin üretimi üst dişin alt dudaklara değmesi ile üretilir. T harfi ve sesi ise dilin üst dişin arkasına temas etmesi ile çıkarılır. Sesleri yanlış üreten çocuklar; çoğu zaman dillerini nereye koyacaklarını ya da dudaklarını hangi şekle sokacaklarını bilemez. Prompt yönteminde ise çocuğun bu sesleri nasıl üreteceği öğretilir.

Bu teknik içinde her bir sesin üretimi için birden fazla yöntem bulunmaktadır. Bu yöntemlerden çocuğa uygun olanı kullanılabilir. Bu teknik yalnızca alanında uzman konuşma terapistleri tarafından uygulanabilir.

Otizimli Çocukların Konuşma Eğitiminde Hanen Tekniği

Çocuklar en iyi konuştuları dili, ebeveynlerinden öğrenirler. Hanen tekniğinde de amaç; çocuğun hayatındaki önemli kişilere bu bilinçli ve yetileri aktarmaktır.

Çocuğun dil, okuma ve sosyal becerilerini bu kişiler aracılığı ile öğrenmesi sağlanır. Bu yöntemde; konuşma terapisti klinikte bire bir seans yapmaz. Aileleri etkili dil eğitmenleri olarak eğitir.

Günlük hayatta çocuğun konuşma fırsatlarını dil gelişimi için kullanırlar. Terapist; çocuğun yaşadığı eve giderek, aile beraber uygun bir program oluşturur. Anne ve babanın çocukla etkileşimini izler ve bu konuda geliştirmeler hazırlar.

Otizimli Çocukların Konuşmasında “More Than Words” Programı

Otizimli çocukların ailelerine yönelik hazırlanan bir diğer eğitim programıdır. Programda; çocuğun iletişim becerilerinin gelişmesi hedeflenir. Bunun için rutinler oluşturur.

Otizmin davranış ve davranış kontrollerini nasıl etkilediği öğrenilir. Çocuğun anlama yetilerinin gelişmesi için yazılı resim ve sözcüklerden yararlanılır.

Program kapsamında 5 ayrı teknik kullanılmaktadır. İlk teknik ailenin çocukla iletim kurmasındaki motivasyonu oluşturmaktır. İkinci yöntem ise ebeveynin çocuğun ilgisine yönelmesidir. Üçüncü teknik ise basit oyunlarla çocukla iletişim kurulmasıdır. Dördüncü teknik ise günlük rutinleri anlamasını kolaylaştıracak olan araçlar edinmesidir. Beşinci teknikte ise görsel ipuçları kullanılır.

Otizimli Çocukların Konuşmasında Doğal Dil Öğretim Tekniği

Bu tedavi yönteminde erken dönem dil edinimi sağlanır. Çocuk ve yetişkin doğal ortamda konuşma etkinliği içine girer. Bu etkileşim özeldir ve spontane şekilde gelişir. Terapist; çocuğun dil çıkarmalarına ve davranışlarına karşılık verir.

Amaç çocuklar beraber konuşma becerilerini, onun anlayabileceği düzlemde geliştirmektir. Çocuk bu konuşma tekniği sayesinde cümlelerini uzatabilir ve daha etkili, anlaşılır cümleler kurabilir.

Otizm; doğumsal sebeplerle meydana gelen ve bebeğin ilk 3 yılında fark edilebilen bir durumdur. Otizmin dünyada görülme sıklığı da her geçen gün artmaktadır.

Günümüzde dünyaya gelen her 2.500 çocuktan 68’si otizm ile dünyaya gelmektedir. Ancak otizm erken tanısı ile birçok sorunun önüne geçilebilir ve çocukların gelişimi için doğru adımlar atılabilir.

Erken dönemde teşhis edilen otizim, gelişim geriliği farkını önemli ölçüde kapatmaktadır.

Otizm Belirtileri Nelerdir?

Otizm, bebeğin altıncı ayından itibaren fark edilebilmektedir. Genel olarak otizm belirtileri arasında:

• Başka kişiler ile göz teması kuramamak,
• Gözlerin bir yerde kalması,
• İsmine tepki vermemek,
• Sözleri tekrarlamak,
• Parmağı ile istediği şeyi göstermemek,
• Akranların oynadığı oyunlara karşı ilgi göstermemek,
• Sürekli sallanmak ya da parmak ucunda yürümek,
• Dönen obje ya da nesnelere karşı ilgili davranmak.

Çocuğunuzda bu belirtiler varsa, vakit kaybetmeden bir uzmana danışmanız erken teşhis için oldukça önemlidir. Otizm için bilinen tek çare ise erken teşhis ile beraber yoğun ve sürekli özel eğitim olmaktadır.

Yapılan araştırmalara göre erken teşhis ve doğru bir eğitim yöntemi ile yoğun şekilde eğitim alan çocukların yaklaşık olarak yüzde ellisinde, otizm belirtileri kontrol altına alınabilmektedir. Bu çocuklarda doğru gelişim sağlanabilir.

Özellikle doğru eğitim ve doğru yöntemler ile otizmli çocuklar, ergenlik dönemine gelene kadar diğer arkadaşlarından bir farkı kalmadan gelişmeye devam edebilmektedir.

Otizmli Çocukların Eğitiminde Ailelerin Görevi Nedir?

Otizm belirtilerine karşı ebeveynler dikkatli olmalıdır. Belirtiler fark edildiğinde, vakit kaybetmeden bir uzmana başvurulmalı ve teşhis aşaması tamamlandıktan sonra eğitime olabildiğince erken başlanmalıdır.

Günümüzde otizm tanısı, 18 aydan itibaren yapılabilmektedir. Bundan dolayı da eğitime, tanı koyulur koyulmaz başlanmalıdır. Özellikle 3-5 yaş arası otizmli çocuklar için eğitim büyük önem taşımaktadır.

Eğitim konusunda dikkat edilmesi gerekenler ise:

• Otizmli çocuklara verilen eğitimin bireysel özelliklerine uygun olması gerekmektedir.
• Eğitim oldukça yoğun ve özel olmalıdır. Otizmli çocuklar, haftada en az 30 saati bulan yoğun bir eğitimden geçmelidir.
• Otizimli çocuklarda süreklilik oldukça önemlidir. Bundan dolayı da haftada yedi gün eğitim devam etmelidir.
• Otizimli çocuklarda eğitim bire bir olmalıdır. Daha sonra küçük gruplar halinde eğitim ilerletilebilir.
• Otizmli çocuklar için özel bir müfredat kullanılmalıdır.

Otizimli çocuklar doğru ve yoğun bir eğitim ile konuşma güçlüğünü aşabilir. Sosyal etkileşimde güçlük çekmemeleri ve doğru iletişim kurabilmeleri için otizimli çocuklarda erken dönemden itibaren doğru konuşma eğitimi verilmesi gerekmektedir.

İletişim geriliği ya da konuşamama durumlarında çocuğun kendini daha da geriye çekmemesi için doğru eğitim yöntemleri kullanarak, konuşma güçlüğünü yenmesi sağlanmalıdır.

Otizimde genel olarak görülen belirtiler ise:

• Tek tip hareketler,
• Sıra dışı beden hareketleri,
• Göz teması kurmada güçlük çekme,
• Arkadaşlık ilişkilerinde yaşıtlarına göre geride kalma,
• Çevreyle ilgilenmeme,
• Seslenmelere karşılık vermeme,
• Kendisine yapılan davranışlara kayıtsız kalma,
• Hiç konuşmama,
• Sözleri anlamsız şekilde tekrarlama görülebilir.

Otizmde Konuşma Terapisi Önemi

Otizimli çocuklar için uygulanan dil ve konuşma terapileri çocuğun yalnızca konuşmasını değil, iletişim kurmasını sağlar. Çocuk için konuşma terapisinin önemi, bağımsızlık kazanması açısından oldukça büyüktür.

Göz teması, mimik kullanımı, sohbete başlama ve sohbeti sürdürme yetilerinin kazandırılmasını sağlayan konuşma terapisi, çocuğun dil problemlerinin iyileşmesine direkt olarak katkı sağlamaktadır. Bu terapiler sayesinde çocuk daha uzun ve kompleks cümleler kurabilir hale gelmektedir.

Otizimli çocuklarda algısal farklılıklar sebebi ile yaşıtlarına göre konuşma geriliği görülebilmektedir. Özellikle tepki verme ve konuşma bakımından yaşıtlara göre gerilik tespit edilebilir. Bu durum; sosyal iletişimde sorunlar yaşanmasına yol açar.

Otizimli çocuklara uygulanan dil ve konuşma terapilerinde ise dil, okuma ve sosyal beceriler de gelişmektedir.

Otizimli Çocuklarda Konuşma Becerilerini Geliştirme Yöntemleri

Otizimli çocuğun durumuna ve özelliklerine göre birden fazla konuşma terapisi ya da tekniği arasından en uygunu tercih edilebilir. Ancak unutulmaması gereken; konuşma becerilerinin geliştirilmesi için ebeveynlerin rolü oldukça büyüktür.

Prompt yönteminde; çocuklar seslerin dil, dudak ve dişlerin kullanımı ile doğru şekilde çıkarılmasını sağlar. Otizimli çocuklarda sesleri çıkarırken dilini nereye ve nasıl koyması gerektiği eğitimi verilmektedir. Hanen tekniğinde ise; çocuğun temelde dil ve konuşma becerilerini geliştirmesi için aileleri eğitmek söz konusu olmaktadır. Hanen tekniğinde çocukların konuşma ve dil becerilerini ailelerden öğrenmesi dolayısı ile ebeveynler bu konuda eğitilmektedir.

Ebeveynler ile beraber otizimli çocuğa dil eğitimi verilir. Tedavi evde de devam ettirilmelidir. Bir diğer konuşma tekniği ise more than words programı olmaktadır. Bu konuşma tekniğinde ise oyun oynama becerilerinin yanı sıra iletişim becerilerinin ve motor becerilerin artması sağlanır.

Çocuğa belirli rutinler oluşturarak yazılı, sözlü ve sesli oyunlar oynatılır. Çocuğa yeni sözcükler öğrenmesi ve yemek yemesi için belirli rutinler oluşturulmaktadır.

Otizmli çocuklar için geliştirilmiş olan floortime terapisi; ilişki temelli bir yaklaşıma sahiptir.

Ebeveynler bu terapi yönteminde; çocuklar ile beraber oturarak, onların seviyesinde oyunlar oynar ya da etkileşime girer. Floortime terapisi ABA terapisine alternatif olarak geliştirilmiş bir terapi tekniğidir.

Çeşitli durumlarda ABA terapisi ile beraber kullanılması gerekebilir. Otizim tedavisinde kullanılan floortime terapisinde esas amaç çocuklara yardım sağlamak için iletişim çemberlerin genişletmelerini sağlamaktır.

Yetişkinler de bu sırada çocukların seviyesinde iletişim kurmaya başlar ve çocukların güçlü yönlerini daha da ön plana çıkarmaya çalışırlar. Floortime terapisi kapsamında terapist ve ebeveynler; çocuk ile beraber çocuğun keyif aldığı tüm aktiviteleri gerçekleştirirler.

Otizimde Floortime Terapisi için Önemli Noktalar

Floortime terapisinde esas hedef; çocuğun zihinsel ve duygusal gelişimine katkı sağlamaktır. Bunun için de altı noktaya ulaşmak hedeflenmektedir. Bunlar:

• Çocuğun oto-kontrol ve dünyaya karşı ilgisini arttırmak,
• Diğer insanlarla ilişki veya yakınlık kurma yetilerini arttırmak,
• İki yönlü iletişimi sağlamak,
• Karmaşık (İleri düzey) iletişim sağlamak,
• Duygusal fikirleri geliştirmek,
• Duygusal düşünceleri geliştirmek,

Floortime terapisinde uzmanlar; ebeveynler ile çocukların nasıl etkileşime girebileceklerini anlatmaktadır. Bu süreç; floortime yaklaşımı kapsamında; iletişim çemberinin açılması ve kapanması olarak ifade edilmektedir. Floortime terapisinde konuşma, bilişsel ya da motor becerileri ile farklı şekillerde çalışmaz.

Duygusal gelişime odaklanma ile beraber bu becerilerin tamamının gelişmesini sağlar. Genel ifadesi ile otizimli çocukların potansiyellerine ulaşması için çocukları sınırlarına kadar zorlamak hedeflenmektedir.

Floortime Terapisi Nasıl Uygulanır?

Floortime terapisini uygulamak için sakin bir ortam yaratmak gerekmektedir. Seans süreleri her gün 2 ya da 5 saat arasında değişmektedir. Çocukla etkileşime girmek öncelikli hedef olsa da ailenin de bu konuda eğitilmesi önemlidir. Seanslar sırasında ebeveynler ya da terapist, çocuğun oyununa katılır.

Çocuğun verdiği tepkiler ve yönergeler analiz edilir. Buna göre ertesi gün, aynı oyun ve yönergelerin daha karmaşık ve komplike olması sağlanır. Floortime oyun terapileri; ileri ve geri oyunlara öncelik vermektedir.

Bu yapıya göre ortak dikkat, etkileşim ve sorun çözme en temel yapı taşlarını oluşturur. Bu noktada ebeveynler ve terapist; çocuğun dikkatini korumasından, daha keskin etkileşimlere ve soyut düşünmesine kadar her noktada yardımcı olmaya çalışır.

Floortime terapisi yalnızca aşağıdaki uzmanlar tarafından verilebilir:

• Çocuk Psikologları
• Psikolojik Danışman Rehabilitasyon
• Özel Eğitim Öğretmenleri
• Dil ve Konuşma Terapistleri
• Uğraşı Terapistleri

Otizimli çocuklara verilen eğitim, yalnızca okul ya da bireysel terapiler ile sınırlı kalmamalıdır. Bu eğitimin yaşamın her alanında devam etmesi gerekmektedir. Otizimli çocuklar birbirinden farklı bireysel özelliklere sahiptir.

Bundan dolayı da her çocuğun eğitimi için, o çocuğa özgü bir eğitim programı hazırlanmalıdır. Bu program içinde ailenin de eğitime destek vermesi oldukça önem teşkil eder.

Dikkat edilmesi gereken bir diğer nokta ise eğitimin sürekli ve yoğun şekilde uygulanmasıdır. Otizimde eğitim konusunda dikkat edilmesi gerekenler:

• Otizimli çocuklar için özel olarak geliştirilmiş olan bir program hazırlanması gerekmektedir.
• Çocuğun kişisel özelliklerine uygun bir eğitim programı olması gerekmektedir.
• Çocuğun yalnızca yaşına göre değil, gelişim düzeyine de uygun bir program olmalıdır.
• Eğitim programı oldukça disiplinli olmalıdır.
• Sonuçların belirlenmiş olması ve hedefe ulaşılabilir olması gerekmektedir.
• Yapılandırılmış bir program hazırlanmalıdır.
• Programın sistematik olması ve becerileri geliştiriyor olması oldukça önem teşkil eder.

Otizimli Çocuklar için Özel Eğitim

Otizimli çocukların bağımsız olmaları ya da minimum bağımlı hale gelmeleri için yaşlarına uygun olarak öz bakım, zihinsel ve sosyal becerilerinin arttırılması gerekmektedir. Bunun için de özel bir eğitim verilmesi gerekmektedir.

Özel eğitim programı kapsamında konuşma ve dil terapilerinin yanı sıra otistik özellikleri olan çocukların dili kullanma yetilerinin geliştirilmesi için de eğitimler verilmektedir.

Otizimli çocuklar için uygulanan terapilerde; öz bakım becerilerinin gelişmesi, denge ve koordinasyonun arttırılması, el ve göz koordinasyonunun sağlanması hedeflenmektedir.

Özellikle kaba ve ince motor becerilerinin gelişmesi de otizim tedavisinde başlıca hedefler arasında bulunmaktadır.

Otizim Eğitiminde Yöntemler Nelerdir?

Otizim eğitimindeki yöntemler arasında davranışlı yöntem bulunmaktadır. Uygulamalı davranış analizi olarak da isimlendirilen bu yöntem, çocuğa davranışları öğretir ve bu davranışları oluşturan alt davranışları da analiz ederek çocuğa sözel açıklamalar ile hedeflenen davranışı kazandırır.

Eğitimci seçimi, bu tedavi yönteminde en önemli unsurdur. Çocuk ve eğitimcinin ilişkisi, tedavinin başarı oranını belirlemektedir.

Bu tedavi yönteminde oldukça yoğun bir tedavi programı hedeflenmektedir. Buna göre:

• Çocuğun uyanık olduğu her an bu yöntem uygulanmaktadır.
• Çocuğun tüm davranışlarını hedef alan bir tedavi yöntemidir.
• Yaşamın geçtiği tüm çevrelerde bu tedavi yöntemi uygulanır.
• Otizimli çocuğun çevresindeki tüm kişiler tarafından bu tedavi yöntemi uygulanır.
• Haftada en az 40 saat uygulanması gerekmektedir.

Bu tedavi yöntemi, otizm için uygulanan eğitim/tedavi yöntemleri arasında oldukça başarılı olması ile ön plana çıkmaktadır.

Özellikle iki sene yoğun bir şekilde uygulanan bu eğitim programı neticesinde, çocukların %42’sinde zeka ve sosyal gelişim kazançları elde edilmiştir.

Özellikle Floortime terapisi ile otistik çocukların becerileri, ilgi alanları ve ihtiyaçları davranışsal terapinin temelleri üzerinde çocuğa uygulanır ve oldukça başarılı sonuçlar elde edilir.

Otistik çocuklar içn tuvalet eğitimi; bilinçli ve sabırlı şekilde verilmelidir. Tuvalet becerisi kazanmak için her yeni dünyaya gelen bebek; belirli bir süreç içerisinden geçer.

Çocuklar 6 yaşına kadar tamamen bağımsız olacak şekilde tuvaletini yapabilecek duruma gelebilir. Fakat otizimli olan çocuklarda bu süreç biraz daha uzayabilir. Otizimli çocuklara erken dönemde verilen eğitim ile bu süreç daha hızlı şekilde gerçekleşebilir.

Otistik Çocuklara Tuvalet Eğitimi Nasıl Verilir?

Bebeklerde mesane ve bağırsak hacimleri oldukça küçüktür. Bebekler, ilk beş aylık süreçte ortalama 17 kez boşaltım göstermektedir. 2 sene içerisinde sinir sistemi gelişmeye başlar ve mesane ile bağırsak doluluk durumuna karşı da duyarlılık artar.

2 yaşına gelene kadar bebeğin tuvaleti geldikçe bedensel hareketler de artar. 3 yaşına bastığında ise tuvaletin geldiğini söz ya da işaretler ile anlatmaya başlar. Ancak otistik çocuklarda bu beceri daha zor kazanılır.

Tuvalet eğitimi otizimli çocukların bağımsızlıklarını kazanması için zorunlu eğitimlerden biridir. Tuvalet eğitimi otistik çocuklarda en geç 3 yaşında başlamalıdır. Tuvalet eğitimi, otistik olmayan çocuklarda olduğu gibi ancak daha yoğun ve daha sabırlı şekilde başlatılmalıdır.

Bez bir defa çıktığında, kesinlikle geri takılmamalıdır. Tuvalet eğitiminde sürekli ileriye dönük bir anlayış benimsenmelidir.

Otistik Çocuklara Tuvalet Eğitimi Ne Zaman Başlamalı?

Otistik çocukların eğitiminde en temel amaç; çocuğun bağımsızlık kazanmasıdır. Bundan dolayı da yemek yeme becerileri, tuvalet becerileri ve giyinme becerileri zorunlu ve öncelikli eğitimlerdir.

Çocuğun bağımsızlık kazanması için adım adım eğitim verilmelidir. Tuvalet eğitimi ile bu konudaki becerilerin arttırılabilmesi için bu eğitimin küçük yaşlarda başlaması gerekir. Bu eğitime en geç 3 yaşına kadar başlatılması gerekir. Eğitim kurumları, otistik çocukları kuruma almak için tuvalet eğitimini zorunlu kılmaktadır.

Bundan dolayı bu eğitimin zorunlu olduğu aileler tarafından bilinmelidir. Tuvalet eğitimi için hem eğitmenlerin hem de ebeveynlerin tuvalet eğitiminde sabırlı olması gerekmektedir.

Tuvalet eğitiminde hedef; her zaman ileriye dönük aşamalar kaydetmek olmalıdır. Bez kullanımı sonlandırıldıktan sonra kesinlikle geriye dönülmemelidir.

Bundan dolayı da sabırlı, iradeli ve sürekli ileriye dönük bir eğitim anlayışı benimsenmelidir. Tuvalet eğitimi sürecinde ailelerin tepkisi oldukça önemlidir. Ailelerin sabırlı olması, zaman zaman meydana gelebilecek olan gece kaçırmalarına karşı aşırı tepki göstermemek oldukça mühimdir. Özellikle otistik çocuklar ilk olarak gündüz tuvalet kontrolü kazanır.

Daha sonra gece tuvalet kontrolünde hakimiyet kazanmaya başlar. Gece idrar kaçırmalarını engellemek için uykudan 2 saat önce sıvı alımını kesmek ve tuvalete gittikten sonra hemen yatırılması da gece tuvalet kontrolünde önemlidir.